
En el kazal de Provença, ande agora bivimos, el sol es mas duro i la lingua es otra, ma en mi alma, kada atardeser me viene al tino un rekodro: el kortijo de la kaza de mi nono en Tarazona, kon el olivo ke ya tenía munchos anyos i munchas konsejas. Akel olivo era komo un padre en silensio: firme, aedado, enraizado.
Un diya, kuando yo tenía kuatro anyos, me topí kon el nono debasho del olivo. El tenia un livro en la mano, uno de akeyos ke golian a tiempo i a letras sagradas. Me miró, i sin dizir palavra, me fizo lugar a su lado. Me akodré de su boz ronka i su mano kaluroza kuando me disho:
—Haimiko, este arvolé vido munchas kozas. Oyó los kantos de boda de tu tía Ester, i oyó el yoro de tu madre kuando partió su ermano a Valencia. Este arvolé no se mueve, ma rekodro todo. Tu i yo, en kambyo, vamos a tener ke andar munchos kampos, ma la memoria va a ser el olivo de muestro korasón.
Akeyas palavras se m’estan klavadas en el alma.
Un dia de fiesta de Pésaj, en este lugar de Fransia, mi madre Madam Rahel topó yerbas paresidas a las de la montanya de Tarazona: el prishil, la sevoya vedre, el rígani o el orégano, el rozmarino i el bazíliko o la alhavaka. Las arrekojió kon sus propias manos, i en la kuzina las gizó komo en los tyempos de antes. I kuando kantó “Avadim hayinu”, a mí me paresió por un momento ke la igera del maale, la kuadra del sapatero i el kamino al río de la igera tornaron a bivir en la meza.
—Mos echarán de la tierra —disho mi tata Shabetay ese día—, ma non mos pueden echar de muestra alma: la neshamá. Ande ay luz, ay Sefarad i la solombra del olivo.
Akeya nochada, yo tomé mi kuaderno i empesí a eskrivir esta istorya. Non por dolor, ama por dar un pokitiko de luz a los ke vienen tras de mí. Un diya, kuando engrandeska, kero kontar munchas istoryas de Tarazona, de mi djente, de la lingua ke mos endjunta komo una manta kaluroza.
Si algun diya ay un mansevo komo yo, ke bivirá en tierra estranya, kero ke sepa esto:
Sefarad non es solo una tierra; es una memoria biva en kada kantika, en kada pan ke se amasa, en kada mano ke se estrecha kon amor. El mundo es grande, ma la alma es un puente i Tarazona… Tarazona bive en mi.